Δράσεις για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στην Ελλάδα

Πρόγραμμα με τίτλο «Καινοτόμες Δράσεις για την Αντιμετώπιση της Παράνομης Χρήσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων σε Μεσογειακές Πιλοτικές Περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (LIFE09 NAT/ES/000533)**, υλοποιείται από τις αρχές Οκτωβρίου 2010 σε τρεις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

(Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα), με στόχο την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων με καινοτόμες δράσεις και μέτρα. Στην Ελλάδα το πρόγραμμα υλοποιείται από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ και το Πανεπιστήμιο Κρήτης – Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ).

Η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων αποτελεί κοινή πρακτική σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ευρώπης και σε χώρες της Μεσογείου και πλήττει σημαντικά τα αρπακτικά πουλιά, ιδιαίτερα τα πτωματοφάγα όπως είναι ο γυπαετός (Gypaetus barbatus), το όρνιο (Gyps fulvus) και ο ασπροπάρης (Neophron percnopterus), καθώς και απειλούμενα είδη θηλαστικών, όπως η καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο λύκος (Canis lupus) και ο λύγκας της Ιβηρικής χερσονήσου (Lynx pardinus). 

Το πρόγραμμα υλοποιείται σε 8 πιλοτικές περιοχές – 4 στην Ισπανία, 2 στην Πορτογαλία και 2 στην Ελλάδα: Αντιχάσια – Μετέωρα (υπεύθυνος για την υλοποίηση των σχετικών δράσεων είναι ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ) και Όρη Ανατολικής Κρήτης (Ψηλορείτης, Αστερούσια & Δίκτη, με υπεύθυνο φορέα υλοποίησης το Πανεπιστήμιο Κρήτης – ΜΦΙΚ). Οι πιλοτικές περιοχές επιλέχθηκαν με κριτήρια, όπως: α) η ύπαρξη ειδών που κινδυνεύουν σε σημαντικό βαθμό από αυτήν την πρακτική, β) η σχετικά συχνή εμφάνιση περιστατικών παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, γ) η ύπαρξη τοπικών οργανώσεων και φορέων διατήρησης της βιοποικιλότητας με κοινωνική αποδοχή σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και σημαντική εμπειρία στην προσπάθεια αντιμετώπισης της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, και δ) το ότι βρίσκονται στη Μεσόγειο και έχουν μέση πυκνότητα αγροτικού πληθυσμού ο οποίος ασχολείται με το κυνήγι και την κτηνοτροφία.

Ο κύριος στόχος του πενταετούς προγράμματος είναι να καθιερωθεί μια σειρά καινοτόμων δράσεων με την προοπτική να καταστεί αποτελεσματικότερη η αντιμετώπιση της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Οι καινοτόμες μέθοδοι συνίστανται στη δημιουργία και λειτουργία τριών εθελοντικών δικτύων ενάντια στην παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων (το δίκτυο κτηνοτρόφων, το δίκτυο κυνηγών και Δασαρχείων που εποπτεύουν τις κυνηγετικές περιοχές, καθώς και το δίκτυο των δήμων) στις πιλοτικές περιοχές των τριών χωρών (Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα). Τα δίκτυα αυτά θα συμμετέχουν ενεργά στην αντιμετώπιση της απειλής και συγχρόνως θα λειτουργούν ως μεσολαβητές μεταξύ των πολιτών και των αρμόδιων αρχών, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικότερα αυτή την παράνομη πρακτική και προστατεύοντας τη βιοποικιλότητα.

Άλλη δράση που θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος είναι η διερεύνηση των συνθηκών που οδηγούν στην παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων όπως η ελλιπής εφαρμογή των κανονισμών και η σκόπιμη για λόγους αντεκδίκησης χρήση δηλητηρίων.
Συνοπτικά, τα αναμενόμενα αποτελέσματα του προγράμματος είναι τα ακόλουθα:

• Έγκυρα στοιχεία σχετικά με την παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων σε οκτώ πιλοτικές περιοχές της Μεσογείου (συνολική έκταση περίπου 10,3 εκατομμύρια στρέμματα).
• Χρήση συγκεκριμένων δεικτών για την αποτίμηση της άμεσης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων και συναφών πρακτικών, αποτίμηση των κοινωνικών αντιλήψεων σχετικά με αυτήν την πρακτική και κοινωνική συμμετοχή στην αντιμετώπιση, καθώς και αποτελέσματα από τη ραδιο-παρακολούθηση ειδών που θα χρησιμοποιηθούν ως βιοδείκτες.
• Ανάπτυξη εναλλακτικών (μη θανατηφόρων) μεθόδων αντιμετώπισης του προβλήματος της θήρευσης παραγωγικών ζώων από αρπακτικά ή/και αδέσποτα ζώα (σύλληψη προβληματικών ατόμων, αποτρεπτικοί μηχανισμοί, ειδικές περιφράξεις, ζώα φύλαξης κ.ά.). 
• Δημιουργία και λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής στην οποία οι πολίτες θα μπορούν να καταγγέλλουν περιστατικά παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων ή και θανάτωσης ζώων από φόλες, ενώ επίσης θα μπορούν να πληροφορούνται για σειρά θεμάτων που αφορούν το θέμα της χρήσης δολωμάτων.
• Επιλογή 30 κτηνοτρόφων σε κάθε πιλοτική περιοχή που θα αποδεχτούν τις κατευθυντήριες οδηγίες του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κτηνοτρόφων Ενάντια στην Παράνομη Χρήση Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ENSAIP).
• Συμμετοχή όλων των δήμων που βρίσκονται στις πιλοτικές περιοχές υλοποίησης του προγράμματος στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δήμων Ενάντια στην Παράνομη Χρήση Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ENMAIP)
• Δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κυνηγετικών Περιοχών Ενάντια στην Παράνομη Χρήση Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ENHAIP), με την ένταξη των υπεύθυνων δασαρχείων, κυνηγετικών συλλόγων και μεμονωμένων κυνηγών σε αυτό.
• Έκδοση τεσσάρων τεχνικών οδηγών για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.
• Εφαρμογή κοινής μεθοδολογίας τόσο στην εργασία με τα είδη βιοδείκτες (που αποτελούν δείκτες της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων), όσο και στη σύλληψη και μαρκάρισμα αυτών των ειδών.
• Ανάπτυξη ενός σχεδίου επικοινωνίας που θα περιλαμβάνει τη δημοσιοποίηση και ενημέρωση – ευαισθητοποίηση του κοινού.
• Μείωση σε σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων που σχετίζονται με τους κτηνοτρόφους και τους κυνηγούς στις πιλοτικές περιοχές.
• Αξιολόγηση των εργαλείων για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια του προγράμματος.